🧨 Savaş Yardımının Bedeli mi? ABD Ukrayna Mineral Anlaşması Tepki Çekiyor

Ukrayna'da ABD ekonomik etkisi.

29 Nisan 2025 tarihinde, ABD ile Ukrayna arasında imzalanan anlaşma; Ukrayna’nın savaş sonrası kalkınması için nadir toprak elementleri, lityum, doğalgaz, uranyum ve kritik minerallerin ticari olarak işlenmesini ve bu gelirlerin paylaşımını kapsıyor.

Kurulan ABD-Ukrayna Yeniden İnşa Yatırım Fonu:

• Yeni yatırım projelerine fon sağlayacak

• Gelirlerin eşit paylaşımına dayalı olacak

• ABD’nin savaş boyunca Ukrayna’ya sağladığı yaklaşık 175 milyar dolarlık yardımı telafi etmeyi amaçlıyor

Fonun doğrudan yönetiminde ABD ve Ukrayna eşit oy hakkına sahip olacak. Ancak yatırım kararları, teknik altyapı ve saha yönetimi çoğunlukla ABD merkezli şirketler ve danışmanlık firmaları eliyle yürütülecek.

💰 Ekonomik Boyut: Yatırım mı, Borç Tahsili mi?

🏦 ABD Ukrayna Mineral Anlaşması Fonun Detayları:

• ABD ve Ukrayna %50-50 pay sahibi

• Gelir paylaşımı “take-or-pay” modeliyle garanti altına alındı

• Yeni kaynak lisansları üzerinden gelir elde edilecek (mevcut şirketler hariç)

• ABD tarafı, teknoloji transferi ve ekipman desteği de sağlayacak

• Gelirler, iki ülkede de vergiden muaf olacak

ABD açısından bu fon, doğrudan borç alacağı gibi çalışacak. Yardım paralarının “geri ödemesi” doğal kaynaklar üzerinden yapılacak.

🧠 ABD Ukrayna Mineral Anlaşması Ukrayna Açısından Kazanımlar ve Kaygılar

✔️ Muhtemel Kazanımlar:

• Küresel sermayeyi çekecek, jeopolitik yatırım vitrini

• Altyapı, enerji ve madencilikte hızlı gelişim

• Doğrudan savunma sistemleri ve teknoloji desteği

• NATO üyesi ülkelerle daha güçlü ekonomik entegrasyon

❌ Tartışmalı Hususlar:

• ABD’ye kaynak gelirlerinin kalıcı akışı

• Egemenlik sınırlamaları: ABD teknik ekiplerinin fiili kontrolü

• Olası çevresel tahribat ve sosyal etkiler

• Rusya’nın sert tepkisini tetikleme ihtimali

Ukrayna’nın “doğal kaynaklar bizimdir” söylemi metne girse de, gelirlerin kontrolü ve uygulamadaki denetim yapıları Washington’a avantaj sağlıyor.

⚖️ Hukuki ve Diplomatik Zemin

Anlaşma, henüz Ukrayna Parlamentosu tarafından onaylanmadı. Ancak imza süreci, ABD'nin baskısı altında gerçekleşti. The Financial Times’ın aktardığına göre, ABD tarafı son anda 3 belgeyi birden imzalanmaya zorladı:

1. Yatırım Fonu Ana Metni

2. Teknik Operasyon Protokolü

3. Kaynak Lisans ve Ruhsatlandırma Dokümanı

Ukrayna heyetinin bu baskıya karşı yalnızca fon ana metnini imzaladığı, diğer iki belge için "zaman istediği" bildirildi.

Ukrayna’nın ABD merkezli hukuk firması Hogan Lovells ile bu müzakereler için danışmanlık anlaşması yaptığı da ortaya çıktı (FARA kayıtlarıyla belgelenmiştir).

🛑 Müzakere Sürecindeki Krizler

Anlaşmanın müzakere süreci başlı başına bir güç savaşıydı. Ocak 2025’te Trump’ın ekibi, Ukrayna’ya sunduğu ilk taslakta:

• Fonun %100’ünün ABD kontrolünde olmasını

• Ukrayna devlet şirketlerinin özelleştirilmesini

• Gelirlerin sadece ABD’ye ait olmasını istemişti

Bu öneri Kiev’de hem siyasi hem halk düzeyinde büyük tepki gördü. Zelenskyy ile Trump arasındaki Beyaz Saray görüşmesi gergin geçti, planlanan imza töreni iptal edildi.

Ukrayna, müzakere pozisyonunu hukuki destekle güçlendirerek ABD tarafını daha “eşit” bir modele ikna etti. Ancak teknik uygulamada eşitlik tartışmaları sürecek gibi görünüyor.

📉 İç Tepkiler ve Kamuoyu Baskısı

Ukrayna İçinden Gelen Eleştiriler:

• “Egemenliğin şirketlere devri” (muhalif vekiller)

• “Ukrayna’nın geleceği, maden teminatlı borca dönüştü” (ekonomistler)

• “NATO’dan güvenlik beklenirken, Wall Street’ten fatura çıktı” (medya yorumcuları)

ABD'deki Eleştiriler:

• Demokratlar: “Ukrayna’nın yaralarını sarmak yerine fırsatçılık yapılıyor”

• Bazı Cumhuriyetçiler: “Bu kadar büyük mali yük, ancak stratejik kârla taşınabilir”

• Sivil toplum kuruluşları: “Şeffaflık ve çevresel denetim mekanizmaları eksik”

🌍 Uluslararası Etki ve Risk Değerlendirmesi

🇬🇧 İngiltere:

Dışişleri Bakanı David Lammy anlaşmayı memnuniyetle karşıladı. “Batı’nın birlikteliği açısından güçlü bir adım” yorumunu yaptı.

🇷🇺 Rusya:

Henüz resmi açıklama yapılmasa da, ABD'nin Ukrayna topraklarında doğrudan ekonomik ve teknik varlık kurması, Kremlin tarafından provoke edici bir hamle olarak değerlendiriliyor.Bazı maden alanları hâlen Rus kontrolündeki bölgelerde. Bu da potansiyel çatışma riskini artırıyor.

📊 Rakamlarla Anlaşma (Özet Tablo)

Başlık	Bilgi
Fon Adı	ABD-Ukrayna Yeniden İnşa Yatırım Fonu
Fon Yapısı	%50 ABD – %50 Ukrayna
Gelir Modeli	Take-or-pay (garantili ödeme)
Hedeflenen Geri Dönüş	175 Milyar $ savaş yardımı
Kapsam	Yeni lisanslı projeler (madencilik, enerji)
Vergi Durumu	Çifte muafiyet (ABD ve Ukrayna’da)
Anlaşma Durumu	İmzalandı – Parlamento onayı bekleniyor

🔚 “Barışın Bedeli Madenlerle Ödeniyor mu?”

ABD Ukrayna mineral anlaşması, sadece bir ekonomik iş birliği değil, aynı zamanda savaş sonrası yeniden yapılanmanın yeni modelidir. Trump yönetimi, barış sonrası Ukrayna'yı “yatırım bölgesi” olarak yapılandırırken, Rusya'ya da “ekonomik caydırıcılık” mesajı gönderiyor.

Ancak bu model, yalnızca ekonomik fayda değil, uzun vadeli egemenlik, bağımlılık ve stratejik denge risklerini de beraberinde getiriyor.