Domates Nasıl Yetiştirilir?

Domates, gerek sofralık gerekse salçalık olarak Türkiye'nin en çok yetiştirilen ve tüketilen sebzelerindendir. Özellikle açık alanda yani tarlada yetiştirilen domates, geniş alanlara ekim yapma imkânı ve yüksek verim potansiyeli ile öne çıkar. Tarla domatesi yetiştiriciliği, doğru yöntemlerle yapıldığında hem kaliteli ürün elde etmenizi sağlar hem de ekonomik olarak çiftçiye kazanç getirir. Bu rehberde tarlada domates yetiştiriciliğinin tüm temel adımlarını kapsamlı bir içerikle açıklıyoruz.

1. Toprak Hazırlığı

Domatesin sağlıklı gelişmesi için uygun yapıda ve besin açısından zengin bir toprak gereklidir. En uygun topraklar organik maddece zengin, su tutma kapasitesi yüksek, iyi drene olabilen, tınlı-kumlu topraklardır.

• Sürüm: Ekimden 1-2 ay önce toprak derin sürülmelidir. Pullukla yapılan bu işlem, toprağın havalanmasını ve kışlık yağışların daha iyi değerlendirilmesini sağlar.

• Organik Gübre: Ekimden önce dekara ortalama 3-4 ton yanmış çiftlik gübresi uygulanmalıdır. Bu, toprağın organik madde içeriğini artırarak bitkinin daha verimli gelişmesini sağlar.

• Toprak Analizi: Toprağın pH'ı 6.0-6.8 aralığında olmalıdır. Ekim öncesi mutlaka toprak analizi yapılmalı ve ihtiyaç duyulan mineral gübreler (azot, fosfor, potasyum) belirlenerek uygulanmalıdır.

2. Ekim Zamanı ve İklim Gereksinimi

Domates sıcak iklimi seven bir bitkidir. Soğuk ve donlara karşı oldukça hassastır.

• Ekim Zamanı: Türkiye'de genel olarak fide dikimi için en uygun zaman Nisan sonu ile Mayıs başıdır. Ancak bu süre, bölgesel iklim farklılıklarına göre değişebilir.

• İklim: Gelişim için 18-30°C arası sıcaklıklar idealdir. 10°C'nin altındaki sıcaklıklar gelişimi durdurur, 35°C üzerindeki sıcaklıklar ise çiçek ve meyve tutumunu olumsuz etkiler.

• Rüzgar: Sert rüzgârlar domates bitkisinin gövdesine zarar verebilir. Bu yüzden rüzgar kıran uygulamaları yapılabilir.

3. Fide Dikimi ve Sıra Aralığı

Fideler, seralarda 6-8 haftalık olarak yetiştirilip tarlaya şaşırtılır. Tarlada yer seçimi ve dikim aralıkları domatesin gelişimi için büyük önem taşır.

• Dikim Öncesi: Fideler dikilmeden önce kökleri suya batırılarak nemlendirilir. Bu işlem köklerin tutunmasını kolaylaştırır.

• Dikim Aralığı:

  • Sıra arası: 120 cm

  • Sıra üzeri: 40-50 cm

• Fide Sayısı: 1 dekara yaklaşık 1800-2500 fide dikilir. Bu sayı çeşide, dikim yöntemine ve bitki büyüklüğüne göre değişebilir.

• Dikim Derinliği: Kök boğazı toprağın altında kalacak şekilde dikim yapılmalıdır. Böylece köklenme daha sağlıklı olur.

4. Sulama

Domatesin gelişimi boyunca düzenli ve yeterli suya ihtiyacı vardır. Ancak aşırı sulama mantar hastalıklarına yol açabileceğinden dikkatli olunmalıdır.

• Damlama Sulama: Tavsiye edilen yöntemdir. Bitkiye doğrudan ve kontrollü su verildiğinden su tasarrufu sağlar, hastalık riskini azaltır.

• Sulama Aralığı: Bitki büyüme döneminde haftada 2-3 kez, meyve döneminde ise haftada 3-4 kez sulama yapılabilir.

• Sabah veya akşam saatlerinde sulama yapılması, suyun buharlaşmasını ve yapraklarda yanmayı önler.

5. Gübreleme

Toprak analizi sonucuna göre gübreleme programı yapılmalıdır. Genel olarak aşağıdaki besin maddelerine ihtiyaç duyulur:

• Azot (N): Bitki gelişimi ve yeşil aksam için gereklidir.

• Fosfor (P): Kök gelişimini destekler.

• Potasyum (K): Meyve kalitesi ve dayanıklılığı artırır.

Gübreleme, damlama sulama sistemi üzerinden sıvı gübrelerle de yapılabilir. Özellikle çiçeklenme ve meyve tutum dönemlerinde gübre ihtiyacı artar.

6. Hastalık ve Zararlılarla Mücadele

Tarla domatesinde en sık karşılaşılan hastalıklar:

• Mildiyö (Phytophthora infestans)

• Külleme (Oidium spp.)

• Domates mozaik virüsü (TMV)

• Alternaria yaprak leke hastalığı

Zararlılar:

• Yaprak biti

• Beyaz sinek

• Trips

• Tırtıllar

Önlem ve tedavi:

• Düzenli tarlada gözlem yapılmalı

• Organik ya da kimyasal ilaçlar zamanında ve dozunda uygulanmalı

• Ekim nöbeti (rotasyon) yapılmalı

• Hastalıklı bitkiler imha edilmeli

7. Hasat

Hasat zamanı, domatesin türüne ve kullanım amacına göre değişir.

• Sofralık domates: Kızardıkça toplanır, elle hasat yapılır.

• Sanayi tipi (salçalık) domates: Tam kızardığında toplanır, genelde makineyle hasat yapılır.

• İlk hasat zamanı: Haziran sonu itibariyle başlar ve Ağustos sonuna kadar devam eder.

• Hasat aralığı: 3-5 günde bir, sabah erken saatlerde yapılması önerilir.

8. Verim ve Ekonomik Getiri

• Verim, yetiştirme şekli, kullanılan çeşit ve bakım kalitesine göre değişir.

• Açık tarlada sofralık domateste ortalama 4-6 ton/da, salçalık domateste 6-8 ton/da verim alınabilir.

• Maliyet giderleri; fide, gübre, sulama, ilaçlama ve işçilikten oluşur.

• Verimli bir üretimle yatırımın geri dönüşü 1 sezonda sağlanabilir.

9. İpuçları ve Sık Yapılan Hatalar

• Toprak hazırlığını ihmal etmeyin

• İlk dikimden sonra bitkiyi 2-3 gün sulamadan bırakmak kök gelişimini teşvik eder

• Koltuk alma işlemi ile bitki enerjisini meyveye yönlendirir

• Yağmur sonrası ilaçlamaları geciktirmeyin

Tarlada domates yetiştiriciliği; sabır, bilgi ve düzenli bakım gerektiren bir süreçtir. Ancak doğru yöntemlerle yapıldığında hem sofralarınıza sağlıklı ürünler sunar hem de üreticiye ekonomik kazanç sağlar. Bu rehberi takip ederek siz de verimli ve kaliteli bir tarla domatesi hasadı yapabilirsiniz.

10. Oturak Domates Nasıl Yetiştirilir?

Oturak domates, kısa boylu, kompakt yapılı ve genellikle destek istemeyen türlerden oluşan domates çeşitleridir. Bu tür domatesler, hobi amaçlı bahçıvanlar, küçük aile işletmeleri ve kısa sürede ürün almak isteyen üreticiler için oldukça idealdir. Kolay yetiştirilmeleri, bakımlarının daha az zahmetli olması ve erkenci olmaları gibi özellikleri ile öne çıkarlar. Bu yazıda oturak domatesin nasıl yetiştirileceğini, nelere dikkat edilmesi gerektiğini ve verim artırıcı ipuçlarını 3000 kelimelik detaylı bir içerikle anlatıyoruz.

11. Sulama

Oturak domatesin kısa sürede meyve vermesi için düzenli sulama şarttır. Su, bitkinin yaşam döngüsünün her aşamasında kritik bir rol oynar: çimlenmeden fide gelişimine, çiçeklenmeden meyve oluşumuna kadar tüm aşamalar suya bağlıdır.

Neden Sulama Önemlidir?

• Köklerin topraktan besin alabilmesi için su gerekir.

• Meyve büyümesi büyük oranda sudan oluşur.

• Yetersiz sulama çiçek dökülmesine, meyve çatlamasına, verim düşüklüğüne ve kalite kaybına neden olur.

Sulama Sistemleri

• Damlama Sulama Sistemi: En ideal yöntemdir. Su doğrudan kök bölgesine verildiği için su israfı olmaz, yapraklar ıslanmaz ve mantar hastalıkları önlenir.

• Salma Sulama: Küçük bahçelerde tercih edilebilir ancak fazla su kaybına ve toprakta hastalık riskine neden olabilir.

Sulama Takvimi

• İlk şaşırtma sonrası 2-3 gün sulama yapılmaz. Bu süre köklerin toprakla daha iyi temas kurmasını sağlar.

• Daha sonra, toprağın nem durumuna bağlı olarak haftada 2-3 kez düzenli sulama yapılmalıdır.

• Meyve gelişim döneminde su ihtiyacı artar. Bu dönemde sulama sıklığı haftada 3-4'e çıkarılabilir.

Sulama Zamanı

• Sulama sabah erken saatlerde veya gün batımından sonra yapılmalıdır.

• Güneş altında yapılan sulama, yaprakların yanmasına ve su buharlaşmasına yol açar.

• Yapraklar ıslatılmamalıdır; bu, hastalıklara davetiye çıkarır.

Toprak Nem Kontrolü

• Parmağınızla toprağın ilk 5 cm’ine dokunarak nemi kontrol edin.

• Eğer toprak kuruysa sulama zamanı gelmiş demektir.

12. Gübreleme ve Besin Takviyesi

Domates bitkisi, meyve veren bir sebze türü olduğu için topraktan yüksek miktarda besin maddesi çeker. Bu nedenle düzenli gübreleme ve besin takviyesi büyük önem taşır.

Gübreleme Neden Gerekli?

• Bitkinin dengeli büyümesi

• Sağlıklı çiçeklenme

• Yüksek verim

• Kaliteli, lezzetli meyveler elde edilmesi

Temel Gübreleme Dönemleri:

• İlk 2 hafta: Gelişim döneminde azot (N) ağırlıklı gübreler kullanılır. Azot, bitkinin yeşil aksamını güçlendirir.

• Çiçeklenme başlangıcı: Fosfor (P) içerikli gübrelerle çiçek oluşumu ve kök gelişimi teşvik edilir.

• Meyve tutumu ve olgunlaşma: Potasyum (K) ağırlıklı gübreleme yapılır. Potasyum meyve kalitesini artırır, raf ömrünü uzatır.

Gübreleme Şekilleri

• Katı Gübre: Toprağa karıştırılır. Dikim öncesinde ya da fide çevresine uygulanabilir.

• Sıvı Gübre: Damlama sulama sistemiyle birlikte uygulanır.

Organik Seçenekler:

• Solucan Gübresi: Organik maddece zengindir, toprak canlılığını artırır.

• Hümik Asit: Toprağın su ve besin tutma kapasitesini artırır.

• Deniz Yosunu Ekstraktı: Bitki stresine karşı direnç kazandırır, gelişimi destekler.

Aşırı Gübrelemenin Zararları:

• Bitki köklerinde yanma

• Aşırı yeşil aksam oluşumu, az meyve

• Toprak tuzluluğunun artması

Bu nedenle, toprak analizi yaparak dengeli ve ihtiyaca göre gübreleme programı oluşturmak en sağlıklı yoldur.

13. Budama ve Destekleme Gerekir mi?

Hayır. Oturak domates çeşitleri determinat büyüme özelliği gösterdiğinden budama gerektirmez. Yan sürgünler (koltuklar) bitkinin doğal formuna katkı sağlar.

• Koltuk alma işlemi yapılmaz.

• Bitki genellikle 30-60 cm arasında boylanır.

• Meyve yükünü taşıyacak şekilde gelişir.

Destekleme Gerekir mi?

• Genellikle gerekmez.

• Ancak rüzgarlı bölgelerde, bitkinin devrilmesini önlemek amacıyla kısa çubuklarla destekleme yapılabilir.

• Plastik saksılarda veya balkon kutularında yetiştirilen bitkiler de yer değiştirirken desteklenebilir.

Budama ve destek gerektirmemesi oturak domatesin en önemli avantajlarından biridir. Bu özellik sayesinde bakım kolaylaşır ve iş gücü azalır.

14. Zararlılar ve Hastalıklar

Oturak domatesler, kısa sürede hasat edildikleri için uzun dönemli türlere göre daha az hastalık ve zararlı riski taşırlar. Ancak yine de dikkatli olmak gerekir.

Sık Görülen Zararlılar:

• Yaprak Biti: Genç yapraklarda kıvrılma, yapışkan salgılar

• Beyaz Sinek: Yaprak altlarında kümelenir, bitki öz suyunu emer

Yaygın Hastalıklar:

• Mildiyö (Phytophthora infestans): Yapraklarda kahverengi lekeler, nemli havalarda yayılır

• Çiçek Burnu Çürüklüğü: Meyve ucunda siyah leke, genellikle kalsiyum eksikliği ile ilişkilidir

Doğal Mücadele Yöntemleri:

• Neem Yağı: Doğal insektisit olarak zararlılara karşı etkilidir

• Sarı Yapışkan Tuzaklar: Beyaz sinek ve yaprak bitine karşı kullanılır

• Sarımsak & Biber Spreyi: Ev yapımı doğal pestisit

Kimyasal Mücadele:

• Son çare olarak kullanılmalıdır

• İlacın ruhsatlı ve hedef zararlıya uygun olması gerekir

• Hasattan önceki karantina süresine dikkat edilmelidir (pre-harvest interval)

Önleyici Tedbirler:

• Düzenli gözlem

• Yaprak altlarını ve gövdeyi kontrol

• Yağmurlu dönemlerde mantar ilacı uygulaması

• Hastalıklı yaprakların uzaklaştırılması

Bitkinin genel sağlığı ne kadar iyiyse, zararlılara karşı direnci de o kadar yüksek olur. Bu nedenle sulama, gübreleme ve ışık koşulları gibi temel bakım adımlarını ihmal etmemek gerekir.

Domates Yetiştiriciliğinde Gübreleme

Domates yetiştiriciliğinde başarıyı belirleyen en önemli faktörlerden biri doğru gübreleme uygulamalarıdır. Verimli bir hasat elde etmek, kaliteli ve besin değeri yüksek domatesler yetiştirmek için bitkinin ihtiyaç duyduğu makro ve mikro besin elementlerinin dengeli şekilde karşılanması gerekir. Bu kapsamlı rehberde, toprak hazırlığından meyve tutumuna kadar her aşamada uygulanması gereken gübreleme stratejilerini, kullanılabilecek gübre çeşitlerini ve organik alternatifleri detaylı olarak ele alıyoruz.

1. Gübrelemenin Önemi

Domates bitkisi, gelişme süreci boyunca topraktan yüksek miktarda besin maddesi alır. Bu nedenle toprağın doğal besin rezervi çoğu zaman yetersiz kalır. Gübreleme, hem bu eksiklikleri tamamlar hem de bitkinin ihtiyacı olan mineralleri doğru zamanda temin eder.

Gübrelemenin başlıca amaçları:

• Bitki gelişimini desteklemek

• Çiçeklenmeyi teşvik etmek

• Verimi artırmak

• Meyve kalitesini yükseltmek

• Raf ömrünü uzatmak

2. Toprak Analizi ile Başlayın

Gübreleme programı hazırlamadan önce mutlaka toprak analizi yapılmalıdır. Analiz sonuçları olmadan yapılan uygulamalar ya yetersiz kalır ya da aşırı gübreleme nedeniyle zararlı olabilir.

Analizle belirlenen başlıca parametreler:

• Toprak pH’ı

• Organik madde miktarı

• Azot (N), fosfor (P), potasyum (K) seviyeleri

• Kalsiyum, magnezyum, demir gibi mikro elementler

3. Domatesin Gelişim Evrelerine Göre Gübreleme

Domates bitkisi farklı gelişim evrelerinde farklı besin maddelerine ihtiyaç duyar. Gübrelemenin zamanlaması kadar, hangi dönemde hangi elementin ağırlıklı verileceği de önemlidir.

a) Dikim Öncesi Baz Gübreleme

• Amaç: Toprağın besin rezervini zenginleştirmek

• Uygulama: 2-3 hafta önceden yapılır

• Gübre türü: Yanmış çiftlik gübresi (dekara 2-4 ton), kompost, taban gübresi (ör. 15-15-15 NPK)

b) Dikim Sırasında

• Fide dikimiyle birlikte az miktarda fosforlu gübre verilir (ör. Triple süper fosfat)

• Azotlu gübre dikimle aynı anda verilmemelidir (yanmaya sebep olabilir)

c) Gelişme Dönemi (Vejetatif Dönem)

• Element: Azot ağırlıklı gübreler (ör. Amonyum sülfat, üre)

• Amaç: Yaprak, gövde ve kök gelişimini teşvik etmek

• Haftalık ya da 10 günlük aralıklarla uygulanabilir

d) Çiçeklenme Başlangıcı

• Element: Fosfor

• Gübre: MAP (Monoamonyum Fosfat) veya DAP (Diamonyum Fosfat)

• Amaç: Çiçeklenmeyi artırmak, kökleri güçlendirmek

e) Meyve Tutumu ve Büyüme

• Element: Potasyum

• Gübre: Potasyum nitrat, Potasyum sülfat

• Faydası: Meyve büyümesini teşvik eder, tat ve aroma kalitesini artırır

f) Hasat Öncesi

• Bitkinin besin ihtiyacı azalır

• Yalnızca potasyum ve kalsiyum takviyesi yapılabilir (meyve sertliği için)

4. Kullanılan Gübre Türleri

a) Kimyasal Gübreler (Mineral Gübreler)

• Azotlu Gübreler: Üre, Amonyum sülfat, Amonyum nitrat

• Fosforlu Gübreler: Triple Süper Fosfat (TSP), MAP, DAP

• Potasyumlu Gübreler: Potasyum sülfat, Potasyum nitrat

b) Organik Gübreler

• Yanmış çiftlik gübresi (büyükbaş, koyun)

• Tavuk gübresi (kontrollü kullanılmalı)

• Kompost (evsel atık, yaprak, saman)

• Solucan gübresi

c) Sıvı Gübreler

• Damlama sistemine entegre uygulanabilir

• Mikro element içerikleri zenginleştirilebilir (çinko, bor, mangan)

5. Organik Gübreleme Seçenekleri

Organik yetiştiricilik yapanlar veya sağlıklı gıda üretimini hedefleyenler için doğal gübre alternatifleri öne çıkar.

• Solucan Gübresi: Toprak yapısını iyileştirir, besinleri yavaş salım yapar

• Hümik-Fülvik Asit: Topraktaki mikroorganizmaları destekler, besin alımını kolaylaştırır

• Deniz Yosunu Ekstraktı: Bitki direncini artırır, stres koşullarına dayanıklılığı yükseltir

• Bitki Çayları (Compost Tea): Kompostun suyla fermantasyonu sonucu oluşur, kök gelişimini teşvik eder

6. Gübreleme Teknikleri

a) Elle Uygulama

• Küçük ölçekli bahçelerde uygulanabilir

• Toprağın fide çevresine serpme yöntemiyle yapılır

b) Topraktan Uygulama (Taban Gübreleme)

• Toprakla karıştırılarak uygulanır

• Gübrenin yıkanma riski düşüktür

c) Yapraktan Uygulama

• Besin eksikliklerinde hızlı etki sağlar (ör. kalsiyum, bor)

• Sabah erken veya akşam saatlerinde yapılmalıdır

d) Damlama Sulamayla Uygulama (Fertigasyon)

• En verimli yöntemlerden biridir

• Su ve gübre aynı anda verilerek homojen dağılım sağlanır

7. Sık Yapılan Gübreleme Hataları

• Toprak analizi yapılmadan gübreleme: Fazla ya da eksik gübrelemeye neden olur

• Aşırı azot kullanımı: Bitki fazla yeşerir ama meyveye geçemez

• Yanmış değil taze gübre kullanımı: Kök yanıkları ve hastalıklara neden olur

• Tek tip gübreye bağımlılık: Bitki farklı evrelerde farklı elementlere ihtiyaç duyar

8. Gübreleme Programı Örneği (1 Dekar Açık Tarla İçin)

Gelişim Aşaması	Gübre Tipi	Miktar (kg/da)	Uygulama Zamanı
Taban gübreleme	Organik gübre + TSP	3000 kg + 25 kg	Ekim öncesi
Dikim sonrası 2. hafta	Üre (N)	10-15 kg	Vejetatif büyüme
Çiçeklenme başlangıcı	MAP	10-15 kg	3-4 hafta sonra
Meyve tutumu	Potasyum sülfat	15-20 kg	Temmuz başı
Hasat öncesi	Kalsiyum nitrat	5-10 kg	Ağustos başı

Not: Bu program örnektir. Toprak analizi ve bölgesel koşullara göre değişiklik gösterebilir.

SONUÇ

Domates yetiştiriciliğinde doğru gübreleme, kaliteli ve bol ürün almanın temelidir. Hangi gübreyi ne zaman ve nasıl kullanacağınızı bilmek, hem maliyetleri düşürür hem de bitki sağlığını garanti altına alır. Organik üretim hedefleniyorsa, doğal gübrelerle toprağı beslemek ve bitkiyi güçlendirmek mümkündür. İster profesyonel üretici olun, ister hobi bahçıvanı; bu rehberdeki bilgilerle verimli bir domates hasadı için gübrelemeyi bilinçli şekilde planlayabilirsiniz.

Domates Yetiştiriciliğinde Hastalıklar ve İlaçlama Rehberi

Domates bitkisi, tarımsal üretimde yaygın olarak yetiştirilen ve yüksek ekonomik değere sahip bir sebze türüdür. Ancak domatesin verimliliği ve kalite düzeyi, çevresel faktörlerin yanı sıra birçok hastalık ve zararlının etkisiyle ciddi şekilde tehdit altındadır. Bu nedenle hastalık yönetimi ve doğru ilaçlama uygulamaları, başarılı domates yetiştiriciliği için kritik öneme sahiptir. Bu makalede, domateste en sık görülen hastalıkları, bunların belirtilerini ve etkili mücadele yöntemlerini kapsamlı bir çerçevede inceliyoruz.

1. Domates Hastalıklarının Sınıflandırılması

Domates hastalıkları genellikle şu ana kategoriler altında incelenir:

• Mantar (fungal) hastalıklar

• Bakteriyel hastalıklar

• Viral hastalıklar

• Fizyolojik hastalıklar (besin eksikliği ve çevresel stresler)

2. Mantar Kaynaklı Hastalıklar

a) Mildiyö (Phytophthora infestans)

• Belirtiler: Yapraklarda su lekesi gibi başlayan, daha sonra kahverengileşen lekeler oluşur. Alt yapraklardan başlar. Meyvelerde de kahverengi çökük lekeler görülür.

• Koşullar: Serin ve nemli hava

• Mücadele:

  • Bakırlı fungisitler

  • Koruyucu ilaçlama (özellikle yağışlı dönemlerde)

  • Bitki aralığının açılması ve havalandırmanın iyileştirilmesi

b) Külleme (Oidium spp.)

• Belirtiler: Yaprakların üst yüzeyinde beyaz unumsu tabaka görülür.

• Koşullar: Sıcak ve kuru iklim koşulları

• Mücadele:

  • Kükürt içerikli preparatlar

  • Sistemik fungisitler

c) Alternaria (Alternaria solani)

• Belirtiler: Yaprak kenarlarında kahverengi halkalı lekeler

• Koşullar: Sıcaklık ve nemin yüksek olduğu dönemlerde

• Mücadele:

  • Bordo bulamacı, mankozeb, klorotalonil

  • Hasat sonrası bitki artıklarının imhası

d) Fusarium Solgunluğu (Fusarium oxysporum)

• Belirtiler: Bitkinin alt yapraklarında sararma ve solma; damar dokularında kahverengileşme

• Koşullar: Toprak kökenli; sıcak havalarda artar

• Mücadele:

  • Dayanıklı çeşit kullanımı

  • Ekim nöbeti

  • Fungusitlerin toprak uygulamaları

e) Botrytis (Gri Küf)

• Belirtiler: Çiçeklerde ve meyvelerde gri renkte küf tabakası

• Mücadele:

  • Havalandırma ve nem kontrolü

  • Botrytis'e özel fungisitler

3. Bakteriyel Hastalıklar

a) Domates Bakteriyel Lekesi (Xanthomonas spp.)

• Belirtiler: Yapraklarda su lekesi gibi başlayan, siyah-kahverengi kenarlı lekeler

• Bulaşma: Yağmur ve sulama suyu ile yayılır

• Mücadele:

  • Bakırlı ilaçlar

  • Hastalıklı bitki kalıntılarının temizlenmesi

b) Bakteriyel Solgunluk (Ralstonia solanacearum)

• Belirtiler: Ani solma; kökte ve gövdede kahverengileşme

• Mücadele:

  • Dayanıklı tohum kullanımı

  • Ekim nöbeti

  • Solarizasyon

c) Bakteriyel Kanser (Clavibacter michiganensis)

• Belirtiler: Gövde çatlakları, içi boş meyve oluşumu

• Mücadele:

  • Temiz tohum ve fide

  • Tarla hijyeni

4. Virüs Kaynaklı Hastalıklar

a) Domates Mozaik Virüsü (TMV)

• Belirtiler: Yapraklarda mozaik desen, şekil bozukluğu

• Taşıyıcı: Tohum, alet-ekipman, insan

• Mücadele:

  • Dayanıklı çeşit

  • Hijyen kuralları

  • Tohum dezenfeksiyonu

b) Domates Sarı Yaprak Kıvırcıklık Virüsü (TYLCV)

• Belirtiler: Yapraklarda sararma ve kıvrılma

• Vektör: Beyaz sinek

• Mücadele:

  • Beyaz sinekle mücadele

  • Vektör kontrolü ve hijyen

5. Fizyolojik Hastalıklar (Besin Eksiklikleri)

Domates bitkisinde eksikliği veya fazlalığı hissedilen bazı elementler fizyolojik bozukluklara neden olur:

• Kalsiyum Eksikliği: Çiçek burnu çürüklüğü

• Azot Eksikliği: Zayıf büyüme, sararma

• Demir Eksikliği: Yaprak damarları yeşil kalırken diğer kısımlar sararır (kloroz)

Bu tür belirtilerle karşılaşıldığında toprak analizi yapılarak eksik elementin takviyesi gerekir.

6. Entegre Mücadele (IPM – Integrated Pest Management)

Modern tarımda hastalık ve zararlılarla mücadelede tek başına kimyasal ilaçlama yerine entegre mücadele tercih edilir. IPM:

• Kültürel önlemler (hijyen, ekim nöbeti)

• Biyolojik mücadele (doğal düşmanlar)

• Fiziksel yöntemler (tuzaklar, örtü)

• Kimyasal mücadele (gerektiğinde ve sınırlı)

IPM uygulamaları:

• Doğayı ve insan sağlığını korur

• İlaç kalıntısını azaltır

• Direnç gelişimini önler

7. Kimyasal İlaçlama: Ne Zaman ve Nasıl?

İlaçlamada dikkat edilmesi gereken hususlar:

• İlaç seçiminde etken maddeye dikkat edilmeli.

• Dozaj, etki süresi ve uygulama zamanı etikete göre olmalı

• Rüzgarsız havada sabah erken saatlerde uygulama yapılmalı

• Pre-harvest interval (PHI) – Hasattan önceki bekleme süresine dikkat edilmeli

Önerilen Fungusit ve Bakterisit Etken Maddeler:

Hastalık	Etken Madde
Mildiyö	Metalaksil, Mancozeb, Bakırlı ilaçlar
Külleme	Kükürt, Triflumizol, Myclobutanil
Alternaria	Klorotalonil, Azoksistrobin
Fusarium	Fludioxonil (toprakta)
Bakteriyel leke	Bakırlı preparatlar, Oxytetracycline
TMV	Dayanıklı çeşit, temizlik

8. Doğal ve Bitkisel İlaçlama Yöntemleri

Kimyasal ilaçların yerine veya yanında uygulanabilecek doğal çözümler:

• Neem Yağı: Beyaz sinek, yaprak biti gibi zararlılara karşı etkilidir

• Sarımsak-biber spreyi: Antibakteriyel ve antifungal etki

• Sirke ve kabartma tozu karışımı: Külleme kontrolü

• Isırgan çayı: Bitki direncini artırır

SONUÇ

Domates üretiminde hastalıklarla mücadele, sadece kimyasal ilaçlamayla değil; bütüncül, sürdürülebilir ve bilinçli bir stratejiyle yürütülmelidir. Zira her hastalık farklı bir müdahale yöntemi gerektirir ve yanlış uygulamalar hem ekonomik kayıplara hem de çevre kirliliğine yol açabilir. Bu rehber, üreticilerin hastalıkları zamanında tanımasını, doğru müdahale yöntemlerini seçmesini ve ürün kayıplarını minimuma indirmesini hedefler. Unutmayın, sağlıklı bir bitki; doğru besleme, iyi bakım ve etkin koruma ile mümkün olur.